Terugblik 2020

2024 / 2023 / 2022 / 2021 / 2020 / 2019 / 2018 / 2017 / 2016 / 2006 t/m 2015

14 januari 2020: De operator theorie ter verklaring van de toenemende complexiteit in de evolutie

Darwin dacht bij evolutie aan een vertakkende boom. Ondertussen weten we meer over de horizontale overdracht van genen, waardoor de ‘boom’ is veranderd in een verstrengelde struik. Ook is er tegenwoordig hernieuwde aandacht voor de toename van complexiteit van organismen tijdens de evolutie. Gerard Jagers zal uitleggen hoe deze complexiteit ontstaat, en hoe het is te analyseren. Vervolgens plaatst hij de complexiteit van organismen in een breed kader met de naam ‘operator theorie’. De operator theorie begint bij de kleinste fysische deeltjes, loopt door naar organismen met hersenen, en gaat in de nabije toekomst verder met intelligente robots.

Spreker: Dr. Dr. Gerard Jagers op Akkerhuis is bioloog, systeemkundige en filosoof, en heeft gewerkt bij Wageningen Universiteit, VU A’dam en NERI (Silkeborg, DK). Hij is de architect van de operator theorie. Zijn onderzoek richt zich op het ontstaan van complexe structuren in het heelal, hoe deze zijn te verklaren, en hoe ze zijn te ordenen. Hij is de auteur van: The operator theory (2010), De soortenstorm (2012), Evolution and transitions in complexity (2016, 12 co-auteurs), Sciencebites (2019).

De sheets van de lezing van Gerard Jagers op Akkerhuis zijn hier te vinden.

Muziek: Jaap de Kwaadsteniet.

11 februari 2020: Hoop en Hype in de Psychiatrie: Extreme therapieën, toen en nu

Ontmoet de klinisch psycholoog en schrijver Willem van der Does.

Over lange termijn bekeken is er in de psychiatrie, net als in de rest van de geneeskunde, onmiskenbaar sprake van vooruitgang. Maar op wat kortere termijn kan het behoorlijk mis gaan. Soms neemt het veld collectief een verkeerde afslag en omarmen we een diagnostisch instrument of een behandeling die later nutteloos of schadelijk blijkt te zijn. Het kan jaren, soms tientallen jaren duren voordat we in de gaten krijgen dat we op de verkeerde weg zitten, zelfs bij schadelijke behandelingen. Hoe is dat mogelijk? Een terugblik in de geschiedenis kan hierbij helpen, omdat dan uitgekristalliseerd is wat er wel en niet van waarde is aan een bepaalde behandeling. Vaak kan ook beter geanalyseerd worden welke factoren in de hand werkten dat iets een hype werd. In deze lezing zal een aantal historische hypes in de psychiatrie onder de loep worden genomen en zullen lessen die daaruit geleerd kunnen worden toegepast op recente modieuze behandelingen.

Spreker: Willem van der Does is Hoogleraar Klinische Psychologie aan de Universiteit Leiden. Hij heeft ook diverse populaire boeken over uiteenlopende psychologische thema’s geschreven, zoals “Zo ben ik nu eenmaal. Lastpakken, angsthazen en buitenbeentjes” en “Met de wetenschap van nu. Graaiers, draaiers en spijtoptanten“. Deze boeken zijn geïllustreerd door Peter van Straaten.
Hij schreef onlangs een serie in maandblad KIJK over markante figuren in de psychiatrie en psychotherapie.

Muziek: Maartje Teussink, componist, muzikant en podiumkunstenaar.

10 maart 2020: Maken Navigatieapps ons brein lui?

Inmiddels hebben we bijna allemaal een smartphone op zak, maar wat doet dit eigenlijk met hoe ons brein functioneert? Aan de ene kant kennen we bijvoorbeeld veel minder telefoonnummers uit ons hoofd, maar aan de andere kant zijn de technologische mogelijkheden om je brein te trainen groter dan ooit te voren. Ineke van der Ham zal een neuropsychologische blik werpen op deze ontwikkelingen, met in het bijzonder aandacht voor ons navigatievermogen. Welke gevolgen heeft de opkomst van Google maps voor onze hersenen en hoe we de wereld om ons heen ervaren? Hierbij zullen onder andere de bevindingen van haar landelijke publieksonderzoek ‘Navigeren kun je leren’ de revue passeren.

Spreker: Ineke van der Ham is universitair hoofddocent neuropsychologie aan de universiteit Leiden. In haar onderzoek richt ze zich op navigatievermogen, bij gezonde individuen en patiënten met neurologische aandoeningen. Hiernaast specialiseert ze zich in het toepassen van virtual reality en serious gaming technieken in educatie en de zorg.

Muziek: Pieter Pierrot met instrumentaal gitaarspel dat bijna klassiek klinkt..

AFGELAST: 14 april 2020: Coronavirussen zonder grenzen?

De lezing van hoogleraar Moleculaire Virologie Eric Snijder over het Coronavirus kan helaas niet doorgaan i.v.m. de bestrijding van de Coronavirusepidemie. Als surrogaat voor onze avond kunt u hier een filmpje zien met uitleg van prof. Snijder over Coronavirussen.
U kunt zijn onderzoek ook financieel steunen.

SARS, Mexicaanse griep, MERS, Ebola, Zika, en nu alweer het volgende coronavirus…
Plotseling uitbrekende ‘nieuwe’ virussen halen steeds opnieuw de voorpagina’s en veroorzaken wereldwijde opschudding en schade. Waar komen deze onzichtbare ziekteverwekkers toch vandaan? Ontdek hoe ze zich in uw cellen vermenigvuldigen, en hoe LUMC onderzoekers dit proces zichtbaar kunnen maken. Het virus van binnenuit begrijpen is een cruciale stap richting oplossingen, waar we natuurlijk ook aan bijdragen. Wat zijn de zwakke plekken van een virus, en waarom gooit die Darwin toch altijd weer roet in het eten..?

Spreker: Eric Snijder is hoogleraar Moleculaire Virologie bij de afdeling Medische Microbiologie van het Leids Universitair Medisch Centrum. Zijn onderzoek richt zich al ruim 30 jaar op RNA virussen, en met name op coronavirussen (inclusief de SARS-, MERS- en COVID-19 virussen) en hun naaste familieleden. Moleculaire biologie, structuur- en celbiologie, en razendsnelle evolutie gaan hierbij hand in hand.

Muziek: Duo Willemine Semeins.

9 juni 2020: Kunstmatige Fotosynthese

Het is helaas nog niet mogelijk om een live Science café te houden bij Scheltema. Daarom gaan we onze Science Café lezing van juni online brengen. We hopen dat het in september weer mogelijk zal zijn voor jullie een echt Science Café te organiseren met ook live muziek en een geopende bar.

Op 9 juni zal professor Huub de Groot voor ons online komen spreken over de mogelijkheden om de fotosynthese na te bootsen en te gebruiken zowel als alternatieve energiebron als ook voor de productie van chemicaliën.

Je kunt je hier aanmelden voor deze lezing. Na aanmelding zal je op maandag 8 juni* de link gestuurd worden waarmee je toegang kunt krijgen tot de lezing. De lezing start op dinsdag 9 juni om 20:00. Vanaf 19:45 zal mogelijk zijn om in te loggen bij de lezing.
Voor de lezing maken we gebruik van het webinar platform van zoho.com. Het lezing wordt afgespeeld in je browser. Hiervoor hoeft geen software geïnstalleerd te worden.

* Je kunt je tot het begin van de lezing nog aanmelden. Bij aanmelding na 8 juni wordt de link je kort voor de lezing toegestuurd.

KUNSTMATIGE FOTOSYNTHESE

Het doel van kunstmatige fotosynthese (The artificial leaf) is om met behulp van biomimicry en nanotechnologie duurzame brandstoffen en chemische grondstoffen te fabriceren uit water en atmosferische CO2 met zonlicht als enige energiebron. Hiermee overbruggen we de technologie-gap tussen de natuurlijke fotosynthese die biobrandstoffen levert en de fotovoltaische systemen die elektriciteit opwekken. Dit zal een belangrijke stap zijn in de strijd tegen klimaatverandering.
Kunstmatige fotosynthese richt zich op de ontwikkeling van nieuwe kwantum-technologieën om zonne-energie te oogsten en de zonlicht naar chemische produkten waardeketen te verbeteren voor het voeden van een wereldwijde circulaire economie. Uiteindelijk zullen de nieuwe zon-naar-chemie technologieën worden geïntegreerd in het wereldwijde energiesysteem. Artificiële fotosynthese heeft de ambitie om tot 2500 ton CO2 om te zetten en meer dan 100 ton chemische grondstoffen te produceren per ha per jaar, en een 300% energiebesparing te realiseren ten opzichte van de huidige biomassa praktijk. Met kunstmatige fotosynthese wordt het mogelijk om fotovoltaische energie-opwekking te koppelen aan CO2 conversie, kunnen we de voordelen van decentrale conversie benutten, en kunnen we genoeg waterstof maken om de koolstofcyclus te sluiten met zonne-energie voor de chemische industrie, met enorme economische, maatschappelijke en ecologische impact.

Hierbij een link naar de opgenomen online versie: presentatie http://sciencecafeleiden.nl/images/Kunstmatige-Fotosynthese.mp4

Spreker: Huub de Groot, hoogleraar Biofysische organische chemie aan de Universiteit Leiden. Sinds 2007 doet hij onderzoek naar de mogelijkheid om het principe van de fotosynthese na te bootsen zodat het gebruikt kan worden voor energie-opwekking en de productie van chemicaliën. Hij is de directeur van het Nederlandse BioSolar Cells consortium.

Locatie : Online, aanmelden is noodzakelijk.

Bij ons online Science Café is geen muziek.

8 september 2020: Psychedelica als medicatie voor psychische klachten.

In september hopen wij ons Science Café weer live te kunnen houden op onze vertrouwde locatie, bij Scheltema. Onze avond op 8 september heeft ons op 12 mei afgelaste programma.

De sheets van de lezingen van deze avond kun je hier downloaden

Let op:

  • I.v.m. de Corona-epidemie is het noodzakelijk dat u bij de ingang uw naam en contactgegevens aangeeft. Blijf alstublieft thuis als uw klachten heeft die kunnen wijzen op corona.
  • Het maximaal aantal aanwezigen is beperkter dan anders, ca. 55 personen. Bij meer belangstelling zullen wij helaas de laatkomers moeten weigeren.
  • Tijdens de avond is het niet toegestaan onnodig rond te lopen of de stoelen te verplaatsen.
  • Natuurlijk kan men naar de wc en kunnen er drankjes besteld worden aan de bar, maar niet iedereen mag tegelijk naar de bar lopen. Probeer dit alstublieft gefaseerd te doen zodat er geen stormloop ontstaat tijdens de pauze.
  • Deze avond is onder het voorbehoud dat de Coronamaatregelen op 8 september niet zodanig zijn aangescherpt dat een live Science café avond niet toegestaan is.


Onderzoek en off-label behandeling bij het LUMC

Psychedelica zijn middelen die het bewustzijn en de waarneming tijdelijk kunnen veranderen. Deze middelen zijn vooral bekend omdat ze vaak recreatief worden gebruikt. Een aantal van deze stoffen kan echter potentieel ook als medicatie voor psychiatrische klachten worden toegepast. De Food en Drug-Administration in de VS heeft enkele van deze middelen in combinatie met psychologische ondersteuning zelfs als “breakthrough therapy” gelabeld. Dit geeft aan dat er verwacht wordt dat deze middelen veel beter zullen werken dan de medicaties die nu op de markt beschikbaar zijn.

Het psychedelicum psilocybine, het actieve bestanddeel in paddo’s, heeft een sterke werking op het bewustzijn en de waarneming en roept een intense ervaring (trip) op. Het middel kan visioenen opwekken, nieuwe inzichten opleveren en helpen schadelijke gedachtenpatronen te doorbreken. Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) doet onder leiding van professor Nic van der Wee mee aan een grote internationale studie naar psilocybine-therapie als behandeling voor therapieresistente depressie.

Het middel ketamine valt ook onder de psychedelica. Het wordt veel gebruikt als partydrug en is voor medisch gebruik geregistreerd als een narcosemiddel. Naast een pijnverminderend effect is uit onderzoek gebleken dat ketamine bij sommige patiënten ook voor een snelle en sterke verbetering van de stemming kan zorgen. Gebruik van een medicijn voor een andere toepassing dan waarvoor het medicijn geregistreerd is wordt ‘off-label gebruik’ genoemd. Bij het LUMC kunnen patiënten met een therapieresistente depressie onder strenge voorwaarden in aanmerking komen voor een off-label behandeling met ketamine, onder leiding van psychiater Martijn van Noorden.

MDMA, ook voornamelijk bekend als partydrug, lijkt in combinatie met psychologische ondersteuning veelbelovende effecten te kunnen hebben op verschillende psychiatrische klachten. De onderzoeksgroep van prof. dr. kol. Eric Vermetten doet onderzoek naar de mogelijkheden van MDMA-geassisteerde psychotherapie voor het behandelen van Post-Traumatische Stress Stoornis bij oorlogsveteranen.

Tijdens dit Science Café zullen korte presentaties worden gegeven over de lokale onderzoeken en behandelingen met psilocybine (Nic van der Wee), ketamine (Martijn van Noorden) en MDMA (Tijmen Bostoen en Erwin Krediet).

Sprekers:

Prof. Nic van der Wee is hoogleraar Psychiatrie, speciaal gericht op de Biologische Psychiatrie. Hij is is wetenschappelijk coördinator van de Europese onderzoeksnetwerken van het European College of Neuropsychopharmacology.

Martijn van Noorden werkt als psychiater aan de behandeling van patiënten met therapieresistente stemmingsstoornissen en somatische comorbiditeit. Ook is hij geïnteresseerd in de effecten van party-drugs, in het bijzonder het GHB-onthoudingssyndroom.

Tijmen Bostoen doet als psychiater promotieonderzoek naar het toepassen van MDMA in combinatie met psychotherapie bij traumaverwerking.

Erwin Krediet is als promovendus verbonden aan het LUMC en als psycholoog/onderzoeker aan ARQ Centrum’45. Zijn onderzoek richt zich op de effectiviteit en mogelijke werkingsmechanismen van psychedelica-ondersteunde psychotherapie bij de behandeling van PTSS.

Alle vier de sprekers zijn verbonden aan het LUMC.