Terugblik 2018

2024 / 2023 / 2022 / 2021 / 2020 / 2019 / 2018 / 2017 / 2016 / 2006 t/m 2015

09 januari 2018: Invasieve exoten

Ontmoet Arjan Gittenberger, directeur van GiMaRIS, biologie docent bij Leiden Universiteit en gastonderzoeker bij Naturalis.

Over de jaren heen worden er steeds meer invasieve exoten in Nederland ingevoerd, waarbij er langs onze kusten tegenwoordig vooral veel Japanse soorten te vinden zijn. Tijdens deze thema-avond wordt besproken hoe exoten ons land hebben bereikt en welke impact ze hebben op niet alleen onze Nederlandse natuur, maar ook de visserij en de scheepvaart. Waar halsbandparkieten en roodwangschildpadden duidelijk voorbeelden van steeds algemener wordende invasieve soorten zijn die iedereen ziet, vinden er minstens zoveel invasies plaats in onze kustwateren.

Hoe Japanse  druipzakpijpen, knotszakpijpen, kelpwieren en oesters onze onderwaterwereld volledig zijn gaan domineren in de afgelopen tien jaar is alleen zichtbaar voor de duikers in ons land. Of dit soort veranderingen in de natuur goed of slecht zijn, blijkt altijd weer een discussie punt aangezien de natuur waarbinnen de mens een onderdeel is, van nature ook verandert.

Muziek : De Cubaan.

13 februari 2018: Circulaire economie

Ontmoet prof. dr. Arnold Tukker van het Centrum voor voor Milieuwetenschappen van de Universiteit Leiden

De omslag naar een circulaire economie staat sterk in de belangstelling. Het is een belangrijk beleidsdossier voor steden in de regio, de provincie, de nationale overheid en de EU. Ook landen zoals China en Japan zien het streven naar circulariteit als een belangrijk doel. Immers, met een groeiende wereldbevolking en steeds grotere welvaart wordt de druk op het gebruik van natuurlijke hulpbronnen steeds groter. Wereldwijd gebruiken we nu al zo’n 70 miljard ton aan materialen, en als we zo door blijven gaan verdrie- of verviervoudigt dit in 2050. Voor veel van die materialen, zoals staal, aluminium en cement is een enorme hoeveelheid energie nodig om ze in bruikbare vorm te krijgen. Materiaalgebruik heeft zo een directe link met het klimaatdossier. Het lijkt bijna onmogelijk om de forse klimaatdoelstellingen afgesproken in 2015 in Parijs te halen, zonder ook iets met materialen te doen.

Het ‘Circularity gap’ rapport dat eind januari 2018 op het World Economic Forum wordt gepresenteerd, gaf aan dat wereldwijd maar 9% van de materiaalbehoefte wordt gedekt door secondaire grondstoffen. Dit getal is alarmerender dan de werkelijke situatie, omdat een flink deel van de grondstoffen in duurzame kapitaalgoederen wordt ‘opgeslagen’,  zoals gebouwen en infrastructuur. Ook zijn de ketens van voedingsmiddelen en brandstoffen inherent lineair. Maar zelfs als je hiervoor corrigeert, zie je dat de huidige economie vooral een wegwerpeconomie is. Hoewel we waarschijnlijk nog wel een tijdje door kunnen gaan met het vergroten van het grondstofaanbod, gaan zaken natuurlijk op een zeker moment knellen – onze planeet is immers eindig. We moeten dus van ‘take-make-waste’ business modellen naar circulaire business modellen. En omdat omslagen nu een keer tijd kosten, is het zaak nu al te beginnen.
Gelukkig zijn er al veel activiteiten die aangeven hoe dingen anders kunnen. Tapijtmaker Desso heeft fors ingezet op het circulair maken van de tapijtketen, en het bedrijf werd factoren meer waard. De Ellen MacArthur foundation heeft meer dan 100 bedrijven in haar netwerk, die allemaal circulariteit op hun beleidsagenda hebben staan. De EU werkt hard aan beleid dat zulke circulaire initiatieven kunnen ondersteunen.

Arnold Tukker is als hoogleraar Industriële Ecologie verbonden aan het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden (CML) van de Universiteit Leiden en is tevens senior onderzoeker bij TNO. Zijn lezing zal mede gebaseerd zijn op zijn ervaring in samenwerken met de Nederlandse overheid en de EU ten aanzien van circulariteit.

Muziek: Calamity Jazz met een eigen interpretatie van Jazz klassiekers

13 maart 2018: poeptransplantatie

Ontmoet prof. dr. Ed J Kuijper van het Leids Universitair Medisch Centrum. lezing ging helaas niet door ivm ziektemelding van prof. dr. Ed. J. Kuijper.

Hoe gezond je bent hangt onder andere af van de bacteriën die in ruime mate in je darmen aanwezig zijn. De samenstelling van die bacteriepopulatie, de darmflora, is daarom van groot belang. Maar wat te doen als die darmflora minder gunstig is? Een mogelijke therapie daarvoor is “poeptransplantatie”. Prof Ed Kuiper van het LUMC komt deze nieuwe therapie bij het Science Café Leiden toelichten.

Hij werkt hierbij samen met de Nationale Donor Feces bank (NDFB), een non-profit organisatie met als doel donor feces suspensie ready to use beschikbaar te maken voor de behandeling van patiënten met recidiverende Clostridium difficile infectie. De NDFB is in mei 2016 gestart met landelijke uitgifte van feces suspensies voor “poeptransplantaties”. Van de behandelde patiënten worden gegevens en uitkomsten vóór en na FMT nauwkeuring verzameld. Hierdoor kunnen eventuele bijwerkingen in kaart worden gebracht, kunnen de uitkomsten van de behandeling worden geëvalueerd en kan onderzoek worden verricht naar de werkingsmechanismen. Op dit moment is het primaire succespercentage van 85% vergelijkbaar met de eerdere resultaten van deze methode. In 2017 is de NDFB ook begonnen met het beschikbaar stellen van feces suspensie voor wetenschappelijk onderzoek naar o.a prikkelbare darm syndroom (PDS) en de verwijdering van antibiotica-ongevoelige bacteriën uit het maagdarmkanaal. Ook andere toepassingen worden nog overwogen.

Muziek: Di Krenitse, website zie link

Een korte introductievideo is hier op YouTube te vinden.

10 april 2018: Cognitieve Robotica

Ontmoet Dr. Roy de Kleijn van de universiteit Leiden, onderzoeker van intelligent gedrag bij robots.

Ruim 60 jaar geleden werd de eerste industriële robot aan het werk gezet. In die tijd kenden we robots als zware, langzame machines die in fabriekshallen zwaar, repetitief werk voor mensen opknapten. Toen al was er in science-fiction het idee dat robots ooit slim en bijna menselijk zouden worden. Hoe ver zijn we sindsdien gekomen? Zijn moderne robots inderdaad zo slim als men toen had verwacht? En zo niet, wat verhindert ons om zulke slimme robots te maken?

In deze lezing zal Roy de Kleijn vertellen over de geschiedenis van de robotica, en hoe we proberen robots steeds slimmer te maken. Hierbij zal specifiek de cognitieve robotica, het vakgebied dat robots probeert uit te rusten met de capaciteit tot intelligent gedrag, en de evolutionaire robotica, een techniek die het ontwikkelen van zulk gedrag mogelijk maakt, uitgebreid onder de loep genomen worden. Dit zal geïllustreerd worden aan de hand van een aantal voorbeelden.

Roy de Kleijn is universitair docent bij de sectie Cognitieve psychologie van het Instituut psychologie van de Universiteit Leiden. Zijn onderzoek richt zich o.a. op het onderzoeken van intelligent gedrag met behulp van computer- en robotmodellen.

Locatie : Scheltema, Marktsteeg 1 te Leiden. Toegang is Gratis.

Aanvang : Muziek: 19.40 uur; Lezing: 20.00 – 20:45 uur; Discussie ca. 21.05; Einde ca. 22.00 uur.

Muziek: Carlijn Keulen, een singer-songwriter die jazzy popnummers speelt.

15 mei 2018: Psychofarmaca en de hersenontwikkeling

Ontmoet prof. dr. Liesbeth Reneman, hoogleraar Translationele Neuroradiologie bij het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam.


Omdat de uitrijping van de hersenen nog niet compleet is tot in de vroege adolescentie, zijn de hersenen van kinderen en adolescenten extra gevoelig -of plastisch- voor invloeden van buitenaf. Maar terwijl plasticiteit een groot onderzoeksveld is, is er nog maar heel weinig bekend over de invloed die psychofarmaca als bijvoorbeeld prozac (voor behandeling van angst of depressie) en ritalin (voor ADHD) op de zich ontwikkelende hersenen kunnen hebben. Ook omdat medicijnen voornamelijk onderzocht zijn bij gezonde volwassenen en niet of nauwelijks in kwetsbare groepen – zoals kinderen.

Liesbeth Reneman, neuroradioloog in het AMC en hoogleraar translationele neuroradiologie aan de Universiteit van Amsterdam neemt u vanavond mee in de wereld van hersenontwikkeling en farmacologie. Onderwerpen die aan bod komen, zijn onder meer:

  • Effecten van stimulantia en antidepressiva op het volwassen brein
  • De ontwikkeling van de hersenen inclusief neurotransmitter systemen waarop stimulantia en antidepressiva  aangrijpen
  • Effecten van stimulantia en antidepressiva op het zich ontwikkelende brein.

Muziek.   :  Duo Willemine Semeins. Willemine Semeins (zang) en Marcel Peters (piano en contrabas) spelen muziek van Stevie Wonder en Jazz in de stijl van Ella Fitzgerald.

12 juni 2018: Cryptovaluta en energiegebruik

Ontmoet Alex de Vries van PwC.

De digitale munt Bitcoin maakt de laatste jaren vele tongen los. De munt wordt ook wel “Digitaal Goud” genoemd, en de onderliggende techniek, de blockchain, is veelbelovend en breed toepasbaar voor het oplossen van échte problemen. Intussen kampt de Bitcoin-blockchain met een zeer beperkte transactiecapaciteit, een lage verwerkingssnelheid, beperkte privacy en hoge energiekosten. Voor het verwerken van een enkele transactie wordt gemiddeld al net zoveel elektriciteit verbruikt als door een Nederlands huishouden in een maand.




Onderwerpen die tijdens deze lezing aan bod zullen komen:

  • Wat zijn cryptovaluta nou eigenlijk en hoe werkt de onderliggende techniek (in het kort)?
  • Welke voor- en nadelen zijn er aan de blockchain techniek verbonden?
  • Waarom kleven er zoveel nadelen aan de Bitcoin-blockchain in het bijzonder?
  • Hoe kan het dat de Bitcoin zo’n energieslurper geworden is?
  • Welke ontwikkelingen kunnen wij op Bitcoin/blockchain-gebied nog verwachten?

Alex de Vries is data consultant en blockchain specialist bij PwC. Onlangs publiceerde hij zijn studie naar het energiegebruik van blockchain transacties en het delven van bitcoins.

Muziek  http://sciencecafeleiden.nl/wp-admin/edit.php :  The Happy Acorns (blije eikels) uit Leiden spelen met veel plezier americana en andere liedjes.
Meerstemmige zang, mandoline, banjo, gitaar en bas.

11 september 2018: Voedsel tegen Diabetes

Ontmoet Hanno Pijl, hoogleraar Diabetologie bij het LUMC

Chronische, niet overdraagbare ziekten (zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten en kanker) vormen de grootste ziektelast in de maatschappij van vandaag. Die ziekten ontstaan door wisselwerking tussen erfelijke aanleg en onze manier van leven. Het zijn complexe aandoeningen waarbij veel verschillende processen in ons lijf verstoord zijn. Hoewel medicijnen een belangrijke rol kunnen spelen bij de behandeling van deze ziekten, pakken ze de wortels van de problemen niet aan. Zo lang mensen dingen blijven doen die het ziekteproces aanwakkeren, is genezing buitengewoon moeilijk. Aanpassing van leefstijl is nodig en leefstijlgeneeskunde is daarop gericht. Het is dus geen vervanging van de traditionele geneeskunde, maar moet daar onderdeel van vormen. Dat vergt kennis en kunde van de dokter en directe betrokkenheid van de patiënt. Prof. Hanno Pijl zal zijn visie uiteenzetten op wat nodig is voor een betere behandeling van veel chronische ziekten.

Hanno Pijl
is als endocrinoloog hoogleraar diabetologie aan het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij is een van de ontwikkelaars van het leefstijlprogramma ‘Keer diabetes om’ en heeft in dat kader diverse “zelf hulp” boeken geschreven over gezondere levensstijlen voor mensen met diabetes 2 en ook voor mensen met hart- en vaatziekten.

Muziek   : Robin Donkers. Zij begeleidt zichzelf als zangeres op de gitaar.

09 oktober 2018: Herken jij de aap in jezelf?

Ontmoet Mariska Kret, cognitief psycholoog bj de Universiteit Leiden.

Voor elk sociaal dier – en dus ook de mens – is het enorm belangrijk om andermans emoties snel te herkennen en er accuraat op te kunnen reageren. Het ‘spiegelen’ van emoties helpt daarbij: andermans gezichtsuitdrukking slaat gemakkelijk op ons over. Denk bijvoorbeeld aan een aanstekelijke lach, een flinke gaap of een traan van verdriet. Cognitief psychologe Mariska Kret doet onderzoek naar dit soort spiegelgedrag. In deze lezing gaat ze in op de verschillen en overeenkomsten in emotioneel gedrag tussen de mens en zijn twee meest naaste verwanten, de chimpansee en de bonobo. Ze plaatst die emoties vervolgens in een evolutionair kader.
Een voorbeeld is de manier waarop mensen en apen lachen. Waar volwassen mensen bij het lachen het geluid maken bij het uitademen doen bavianen en veel andere apensoorten dat bij zowel in en uitademen. Jonge mensenbaby’s blijken ook nog net als apen te lachen, bij het ouder worden wordt dat aangepast aan de menselijke lachwijze.

Mariska Kret is universitair hoofddocent Cognitieve Psychologie aan de Universiteit Leiden. Ze is daar hoofd van het CoPAN lab, een onderzoeksgroep die vergelijkend neuropsychologisch onderzoek doet. Na een promotieonderzoek naar lichaamstaal ging ze vanaf 2011 geleidelijk steeds meer vergelijkend onderzoek doen naar mensapen. Ze is specifiek geïnteresseerd in automatische gezichtsuitdrukkingen waar we zelf weinig controle over hebben, zoals pupilgrootte. Voor haar onderzoek kreeg ze een VENI-beurs van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).

Muziek   : Merel en Pepijn Streng

06 november 2018: Poep Transplantatie

Zie 13 maart voor uitleg, de sessie op 13 maart ging helaas niet door.

Muziek   : Maartje Teussink. Maartje is componist, muzikant en podiumkunstenaar.

11 december 2018: Missie BepiColombo naar Mercurius

Kelly Geelen en Joe Zender zullen de ins en outs van de Bepicolombo missie naar Mercurius voor ons onthullen.

Bepicolombo is een missie in samenwerking met ESA (European Space Agency) en JAXA (Japan Aerospace exploration Agency) die op 20 Oktober 2018 gelanceerd is richting Mercurius.
Er is veel wat we nog niet weten over Mercurius; de kleinste planeet in ons zonnestelsel. Tijd om daar verandering in te brengen

BepiColombo bestaat in feite uit twee ruimtesondes. De Mercury Planetary Orbiter (MPO), gebouwd door ESA. En de Mercury Magnetospheric Orbiter (MMO), gebouwd door de Japanse ruimtevaartorganisatie. De twee ruimtesondes zullen met behulp van zonne-elektrische voortstuwing en scheervluchten langs andere planeten een weg banen naar Mercurius. Het zal zo een zeven jaar duren voordat BepiColombo zijn eindbestemming bereikt.

Deze lezing beschrijft de missie, de technische uitdagingen om dit mogelijk te maken en de manieren waarop de mysteries rond Mercurius verder opgelost zullen worden.

Kelly Geelen is bij ESA systeem ingenieur voor BepiColombo.

Joe Zender is project wetenschapper voor Bepicolombo bij ESA.

Muziek: Jaap de Kwaasteniet met zijn draaiorgel