2024 / 2023 / 2022 / 2021 / 2020 / 2019 / 2018 / 2017 / 2016 / 2006 t/m 2015
8 februari 2022: Climate engineering
Prof. Frank Biermann zal ons inwijden in de mogelijkheden van climate engineering en de problemen en ethische dilemma’s die daarbij spelen.
Moeten we met geo-engineering of klimaatengineering de gevolgen van de klimaatverandering tegengaan? Sommige vooraanstaande experten proberen sinds enkele jaren geoengineering – het kunstmatige afkoelen van de aarde door het blokkeren van delen van het zonlicht – te presenteren als een mogelijke toekomstige klimaatbeleidsoptie en dus als een legitiem onderzoeksonderwerp voor nationale en globale onderzoeksprogramma’s. Maar er is ook veel weerstand. Talloze sociale wetenschappers beweren dat zowel democratische controle op als een rechtvaardig mondiale verdeling van de baten en lasten van geo-engineering onmogelijk is. Elk toekomstig gebruik van geo-engineering zou complexe beslissingen op planetaire schaal vereisen over de plaats, de manier en de intensiteit van de implementatie, de duur van de inzet en de verantwoordelijkheid bij veroorzaakte schade. De huidige wereldorde is ongeschikt, zeggen sommige, om dergelijke vergaande afspraken over planetair management te bedenken en uit te voeren. Maar zonder een effectieve wereldwijde controle zijn de geopolitieke consequenties van geo-engineering complex en angstaanjagend. Is geo-engineering nodig en zelfs wenselijk, zoals sommige beweren? Of is juist een wereldwijd moratorium op onderzoek naar en toepassing van geo-engineering dringend noodzakelijk?
Prof. dr. Frank Biermann is hoogleraar Global Sustainability Governance aan het Copernicus Instituut voor duurzame ontwikkeling van de Universiteit Utrecht. Biermann bedacht het concept earth system governance, een bestuur gebaseerd op milieubeleid en natuurbehoud in het licht van de menselijke invloed op het hele systeem Aarde. Hij is voorzitter van een mondiaal langetermijnonderzoek op dit gebied.
Locatie : Scheltema, Marktsteeg 1 te Leiden. Toegang is Gratis.
Tijden: Muziek: 19.40 uur;
Lezing: 20.00 – 20:45 uur;
Pauze met muziek: 20:45-21:05;
Discussie ca. 21.05;
Einde ca. 22.00 uur.
De toegang is gratis. Iedereen met een geldig coronatoegangsbewijs is welkom. Mogelijk zullen er ook andere corona-vereisten zijn voor deze avond. Die zullen dan zo spoedig mogelijk op deze website bekend worden gemaakt.
Muziek: Moët & Chanson spelen een gevarieerd repertoire, van gevoelige singer-songwriter liedjes tot lekkere jazzy nummers.
8 maart 2022: Stikstofcrisis
Hoe kan je de stikstofcrisis effectief aanpakken?
Na een lange aanloop en veel discussie is op 10 januari de nieuwe regering geïnstalleerd. Nu kijkt iedereen verwachtingsvol naar wat ze gaan doen. Hier zijn de verwachtingen hooggespannen want de ambities, zoals verwoord in het coalitieakkoord van december vorig jaar en de uitspraken van bestuurders geven hier alle aanleiding toe. Men wil de doelen halen voor klimaat en stikstof en de landbouw transformeren naar een duurzame sector met perspectief. De stikstofemissies van alle sectoren moeten binnen negen jaar met 50% verminderen om het natuurdoel, 74% van het oppervlakte Natura 2000-gebieden onder de kritische stikstofniveaus, te halen. Hiervoor is ook een behoorlijk budget beschikbaar. Het regeerakkoord zet in op een integrale gebiedsaanpak om doelen voor klimaat, water en stikstof (natuur) te halen. Er zijn ministers aangesteld voor een paar van de grote maatschappelijke vraagstukken zoals volkshuisvesting en ruimtelijke ordening, klimaat en energie, en stikstof en natuur. Deze drie hebben samen met de ministers voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Infrastructuur en Waterstaat en Binnenlandse zaken en nog wat staatssecretarissen allemaal iets te zeggen over de ontwikkeling van het landelijk gebied, de kwaliteit van de natuur en de leefomgeving en het perspectief voor de landbouw. Gaat dat wel goed en wat zouden ze voor stappen moeten zetten om effectief aan de slag te gaan om de stikstof crisis op te lossen en tegelijkertijd de doelen voor klimaat en water te realiseren?
Jan Willem Erisman, hoogleraar Milieu en Duurzaamheid aan de Universiteit Leiden zal ingaan op de achtergronden van de stikstofcrisis en aangeven wat mogelijk oplossingsrichtingen zijn.
Locatie : Scheltema, Marktsteeg 1 te Leiden.
Tijden: Muziek: 19.40 uur;
Lezing: 20.00 – 20:45 uur;
Pauze met muziek: 20:45-21:05;
Discussie ca. 21.05;
Einde ca. 22.00 uur.
De toegang is gratis. Aanmelden is niet nodig.
Muziek: JD&Co speelt een mix van hun eigen nummers en bekende nummers.
12 April 2022: Vulkanen
Dr. Janne Koornneef, VU Amsterdam, zal ons inwijden in de geheimen van de Vulkanen.
Vulkanische uitbarstingen zijn even indrukwekkend als verwoestend. De recente uitbarsting op La Palma is daar een mooi voorbeeld van. Ze kunnen een flinke impact hebben op het leven rondom de vulkaan en soms wereldwijd en toch zijn ze van cruciaal belang voor de leefbaarheid van onze planeet. Zonder vulkanisme zou er geen aardkorst zijn om op te leven.
Maar wat weten we nou precies van vulkanen? Waarom en wanneer barsten ze uit? Hoe werkt zo’n vulkaan? Op welke diepte ontstaat magma bijvoorbeeld? De locatie van vulkanen is op veel plekken te verklaren aan de hand van de theorie van de plaattektoniek, maar op andere plaatsen niet.
Vulkanen zijn onze enige directe ‘lijn’ met de aardmantel, het grootste gesteente reservoir in onze planeet dat zicht bevindt tussen de korst op 30 km diepte en de ijzerkern op 3000 km diepte. Door de samenstelling te bepalen van vulkanische gesteentes kunnen we de samenstelling van de mantel achterhalen. Die blijkt door miljarden jaren van actieve plaatbewegingen lang niet zo homogeen van samenstelling als men dacht.
In deze lezing wordt uitgelegd wat we weten van vulkanen en de diepe aarde door te kijken naar de samenstelling van lavas. Op welke plekken zijn vulkanen gevaarlijk en waar niet en waarom?
Locatie : Scheltema, Marktsteeg 1 te Leiden.
Tijden: Muziek: 19.40 uur;
Lezing: 20.00 – 20:45 uur;
Pauze met muziek: 20:45-21:05;
Discussie ca. 21.05;
Einde ca. 22.00 uur.
De toegang is gratis. Aanmelden is niet nodig.
Muziek: Late Experience. We zijn een akoestisch trio, dat bestaat uit gitaar, bas en zang en spelen een gevarieerd repertoire van pop/rock covers van bekende artiesten plus een aantal eigen songs.
10 mei 2022: Medische robotica en beeldgeleide chirurgie
Prof. Fijs van Leeuwen (LUMC) zal ons infomeren over medische robotica en beeldgeleide chirurgie.
Medische robotica ontwikkelt zich steeds verder en verder, en operatierobots spelen ook een belangrijke rol in ons eigen LUMC. Deze technologie is in staat om veel fijnere handelingen te verrichten dan een mens. Natuurlijk staat of valt deze apparatuur bij een goed beeld van wat er in het lichaam van de patiënt aan de hand is, dus beeldgeleide chirurgie is hierbij een vitale ondersteuning,
Maar hoe werken de methodes van deze robots en medical imaging nou precies? In hoe een ver gevorderd stadium zijn ze al? Wat zijn de obstakels waar de technologie in de praktijk tegenaan loopt? En wat zijn de ontwikkelingen die aan de horizon staan?
Medische beeldvorming zorgt niet alleen voor een accuratere chirurgische handelingen, maar geeft ook nieuwe inzichten in de precieze werking van verschillende kwalen. Het vergroot de kans ziektes vroegtijdig op te sporen en voorkomt ongewenste bijwerkingen van heftige ingrepen. Dit is tevens ook een kruisbestuiving: operatierobots kunnen uitgerust worden met effectieve detectoren die gebieden in het lichaam preciezer kunnen navigeren dan de grotere apparaten die voorheen dezelfde functie vervulden.
Meten is weten, en Prof. Dr. Fijs van Leeuwen zal ons meenemen in een duik in dit dynamische veld.
Spreker: Prof. Fijs van Leeuwen. Hij is hoogleraar radiologie bij het LUMC, waar hij mede hoofd is van het LUMC brede ‘beeldgeleide chirurgie’ initiatief.
Muziek: Beechcraft Bonanza, een rock ’n roll singer-songwriter uit Almere met zelfgeschreven nummers en covers geïnspireerd op jaren ’50 rockabilly, blues, pop en country.
14 juni 2022: Emoties: zoveel meer dan gevoelens
Emoties hebben een wat kwalijke reputatie. Als van iemand gezegd wordt dat hij of zij emotioneel is, dan is dat meteen ook een diskwalificatie van zo iemand. Wat die persoon dan nog zegt of doet, kun je niet serieus nemen. Emoties worden dan ook gezien als de bron van veel, met name interpersoonlijke ellende. Dat staat echter haaks op wat de wetenschap ons leert over emoties. Emoties zijn van essentieel belang om goed te functioneren. Of het nu gaat om overleving (angst en walging) of om sociaal en moreel functioneren (schuld, schaamte, spijt, dankbaarheid, ontroering, etc.), zonder onze emoties zouden wij nooit ons huidige niveau van beschaving bereikt hebben. In deze lezing wordt duidelijk gemaakt hoe en waarom emoties zo belangrijk voor ons zijn (geweest), maar ook waarom en wanneer het zo mis kan gaan met emoties.
Spreker: Ad Vingerhoets (1953) is emeritus hoogleraar Emoties en Welbevinden van Tilburg University. Hij was verbonden aan het Departement Medische & Klinische Psychologie. Zijn expertise ligt op het gebied van stress en emoties, en kwaliteit van leven. Met nam zijn onderzoek naar vrijetijdsziekte, heimwee en nostalgie, maar vooral huilen trok veel (inter)nationale mediabelangstelling. Naast zijn publicaties in vaktijdschriften, schreef hij ook populaire boeken over, onder andere, huilen (Tranen: Waarom mensen huilen) en emoties (De emotionele mens).
Muziek: Walk Right Back met oude pop liedje uit 50, 60 en 70’ger jaren.
13 september 2022: PubQuiz
Het seizoen 2022-2023 openen wij met een Pubquiz. De vragen gaan natuurlijk allemaal over iets wetenschappelijks. Een deel van de vragen is gebaseerd op onze Science Café lezingen van de afgelopen jaren.
Je kunt aan deze quiz deelnemen in een team van 4 tot 8 personen. De teams worden op de avond zelf samengesteld. Natuurlijk kun je al van te voren met een groepje afspreken samen een team te vormen. Maar je kunt ook ter plekke met anderen een team vormen, of je aansluiten bij een bestaand team.
De inschrijving is geopend van 19:30 tot 20:00, je hoeft je niet van te voren aan te melden.
Mensen die nog geen team hebben, zullen worden toegevoegd aan een team. Er kunnen maximaal 15 teams deelnemen. Als zich meer teams aanmelden, kunnen teams worden samengevoegd.
Deelname is gratis.
De quiz zal bestaan uit een aantal ronden.
Tijdens de quiz mag je je smartphone natuurlijk niet gebruiken.
Onze eigen Bas Kleijweg zal optreden als quizmaster.
Muziek: Annette Vogel. Zij is singer-songwriter met liedjes over de zoektocht naar de zin van het bestaan, waarheid en liefde.
11 oktober 2022: Zelf-reparerend beton dankzij bacteriën
Beton is het meest gebruikte bouwmateriaal ter wereld maar heeft één groot nadeel: onder druk kunnen er gemakkelijk scheuren ontstaan. Worden dergelijke scheuren te groot, dan leidt dat tot roest van de stalen wapening. Dergelijk betonrot is niet alleen een lelijk gezicht maar gaat ook ten koste van de stevigheid van het bouwwerk. Daarom wordt in de bouw vaak meer wapening gebruikt dan nodig om te voorkomen dat de scheuren in een constructie zo groot kunnen worden dat de draagcapaciteit van het beton wordt aangetast. Dit extra staal heeft echter in onbeschadigd beton geen structureel nut. Het is een verspilling van grondstoffen en met de hoge staalprijzen ook een dure oplossing.
Een andere oplossing is de scheuren te repareren. In ondergrondse of vochthoudende constructies stuit dat echter op grote problemen. Het zou ideaal zijn, als het beton zelfherstellend zou zijn, en dat is nu precies waar de onderzoekers van de TU Delft aan werken. Door calcium-producerende bacteriën in het betonmengsel te verwerken zou het mogelijk moeten zijn beton te maken met dergelijke zelfherstellende eigenschappen. Prof. Henk Jonkers van de TU Delft is op zoek gegaan naar bacteriën die hiervoor geschikt zijn. Met zijn onderzoek heeft hij een drietal soorten gevonden die gebruikt kunnen worden in zelf-reparerend beton.
Spreker: Henk Jonkers, hoogleraar Bio-adapted and Sustainable Building Materials aan de TU Delft.
Muziek: B2fab, met rustige en dromerige popmuziek in een solo optreden met piano.
8 november 2022: Einstein telescoop
De Einstein Telescope wordt een geavanceerd observatorium voor het meten van zwaartekrachtgolven. De grensregio van Nederland, België en Duitsland is in beeld als mogelijke locatie. Dit vanwege de rust, de stabiele bodem, en het sterke ecosysteem van kennisinstellingen en hightech bedrijven.
Komt dit centrum voor onderzoek naar het verre heelal in deze regio te staan? Via middelen van het Nationale Groeifonds verkennen onderzoekers, bedrijven en overheden de mogelijkheden, waarin België en Duitsland nauw betrokken in worden.
Stan Bentvelsen, directeur van Nikhef en een van de trekkers van het Einstein Telescope project vertelt over de meting van zwaartekrachtgolven, de uitdagingen van het Einstein Telescope project, de stand van zaken van het project en de kansen voor de regio.
Spreker: Stan Bentvelsen, hoogleraar ‘Collider physics at the LHC’ bij de faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Universiteit van Amsterdam en directeur van het Nikhef.
Muziek: Pieter Pierrot met instrumentaal gitaarspel dat bijna klassiek klinkt.
6 december 2022: De kloof in de samenleving
In de 21e eeuw is de liberale democratie onder druk komen te staan op een wijze die voorheen maar weinigen hadden kunnen vermoeden. Zowel externe als interne krachten bedreigen de liberale democratie in haar voortbestaan. In deze lezing zal Gert Jan Geling ingaan op deze bedreigingen voor de liberale democratie, en dan met name op de stelling dat de liberale democratie vooral ook een bedreiging voor zichzelf kan vormen.
Spreker: Gert Jan Geling, is docent Integrale Veiligheidskunde aan de Haagse Hogeschool. Aan de Universiteit Leiden doet hij promotieonderzoek naar ex-moslims, het verlaten van de islam en horizontale godsdienstvrijheid in Nederland.
Hij schreef meerdere boeken: In 2018 samen met Gerben Bakker Over Politieke Correctheid (genomineerd voor de Socratesbeker en voor de Prinsjesboekenprijs). In 2020 Ik hou van Holland; pleidooi voor patriottisme.
Hij is kernlid van de Belgische denktank Liberale.
Muziek: Rob Gravelotte. Hij speelt en zingt zowel eigen muziek als oude pop 60-70, oude jazz, stomp, blues, jazzballades, bossanova en samba.