27 september 2011: Het aardmagnetischveld
Verslag
Duur : 20:00 – 21:45 uur
Deelname : 49 personen
Inleiding : Prof. dr. Cor Langereis, hoogleraar Geofysica aan het Paleomagnetisch Laboratorium van de Universiteit van Utrecht
Divertissement : Fashionably Late Romantics
Cor Langereis begint met het aangeven van twee typen magnetische velden.
Het externe veld: 'space weather'. Het aardmagnetisch veld (AMV) beschermt de aarde als een magnetisch schild tegen magnetische stormen van de zon. Deze magnetische stormen kunnen zorgen voor prachtige aurora's (het noorderlicht), maar ook schade veroorzaken, bv. door invloed op satellieten, vliegtuigen, televerbindingen en zelfs pijpleidingen.
Het interne veld, waarbij hij zal ingaan op de oorsprong en het gedrag, de intensiteit en de omkering van het veld.
De aarde bestaat uit:
- een mantel,
- een vloeibare buitenkern en
- een vaste binnenkern.
Deze drie lagen bewegen zich met verschillende snelheden, wat, vergelijkbaar met de werking van een dynamo, het AMV veroorzaakt. De 'magneetstaaf' wordt gevonden door bij de waarnemingen van het magnetisch veld de 'best fitting pole' te beschrijven, die 90% van het AMV dekt.
Het AMV heeft invloed op dieren, bv. schildpadden, vogels, walvissen, bacteria.
De magnetsiche polen bewegen zich voortdurend, maar dat is gedurende de geschiedenis van de aarde altijd al zo geweest, derhalve maakt Langereis zich "voorlopig niet zo druk". Snelle bewegingen ('Archeomagnetic Jerks') lijken samen te vallen met veranderingen in het klimaat en daarover worden tegenwoordig weer hype-achtige discussies gevoerd. In ieder geval is er sprake van relaties tussen intensiteit AMV / afwisseling koude en warme periodes / vochtigheid en droogte. Het kan toeval zijn, maar het is opvallend dat de koude, droge periodes samenvallen met crises in oude beschavingen (bv. de Maya-cultuur).
De fluctuaties in de intensiteit van het AMV zijn er ook altijd geweest en kunnen enorm groot zijn.
In de afgelopen 150 miljoen jaar zijn er grote onregelmatigheden geweest in het AMV. Er wordt onderscheid gemaakt in 'excursions' (bewegingen) en 'reversals' (omkeringen). Een excursion gaat onveranderlijk samen met een sterke intensiteitsafname van het AMV. Bij een reversal zijn de gevolgen niet zeer ernstig. Zelfs als de intensiteit van het AMV met 85% afneemt zullen flora en fauna behouden blijven ("no extinctions"), maar satellieten kunnen er last van hebben en de achtergrondstraling zal toenemen.
Na de pauze komen, aan de hand van de publieksvragen diverse aspecten aan de orde. Hieronder een arbitraire selectie.
- Er is geen meetbaar gevaar voor de mens bij een omkering van het AMV.
- De mens heeft, net als postduiven, de mogelijkheid om zich m.b.v. het AMV te oriënteren, maar gebruikt die mogelijkheid niet.
- Tsunami's hebben geen invloed op het AMV, maar het historische uiteendrijven van de continenten heeft dat wel gehad, door de invloed ervan op de aardrotatie.
- Extincties hebben niets te maken met het AMV.
Fashionably Late Romantics treedt als band in de huidige configuratie voor de tweede keer op. Het is niet te merken aan de professionele performance: een band met toekomst. Graag nog eens!