8 september 2009: Ondergang van de Nederlandse taal.
Verslag
Wegens succes verlengd: de sfeer werd weer in de avond gebracht door Wieke ter Weijde en pianist Raoul Wols, die vooraf enkele Jazz nummers ten gehore hebben gebracht.
Vervolgens begon, in een bomvol LAK foyer, discussieleider Jos van den Broek met het inleiden van het onderwerp. En wel met een verhaal over zijn eigen naam. Een slide vol met alternatieve schrijfwijzen gaf aan dat het begrijpelijk was dat het moeilijk was op een antwoord te komen waarom het nu precies ‘van den Broek’ is en niet anders.
Dit leidde de centrale vraag van de avond meteen in: wat is standaardtaal nu eigenlijk? Waarom tillen we zo zwaar aan regeltjes die we zelf hebben ingesteld? En wie heeft die regeltjes bepaald?
Joop van der Horst, taalhistoricus aan de Universiteit van Leuven, begon zijn verhaal met dat ‘de ondergang van de standaardtaal’ zeker niet is voorbehouden aan Nederland maar universeel is. Verbazingwekkend genoeg heeft taal, zoals wij die nu kennen, niet altijd bestaan; pas tussen 1300-1600, stak de Renaissance taalcultuur de kop op. De eerste strubbelingen hiermee waren tussen 1860 en 1876 al zichtbaar en sinds de jaren 70 spreken we van ondergang van de Renaissance taal cultuur.
Vreemd genoeg tilden we vóór deze tijdsperiode nooit zo zwaar aan het begrip taal, en was taal iets wat als lappendeken over Europa uitspreid was. Waar het Limburgs nu een goed voorbeeld van is, is dat in de grensstreken talen meer op elkaar leken dan verschilden. Het divergeren van taal is pas ingezet toen er landsgrenzen zijn getrokken; veel van de aan taal ontleende cultuur is dus ook pas na dit divergeren begonnen. Dit heeft elkaar vervolgens versterkt tot op het niveau zoals we taal vandaag de dag kennen. Schrijven in de eigen taal werd boven Latijn veel belangrijker en woordenboeken en grammatica groeiden gestaag. Dit was tevens start voor het nationalisme.
In de pauze werden de geesten even wat rust gegund onder de lieflijke stem van Wieke Ter Wijde, waarna de discussie met Joop van der Horst aangegaan werd. Hierin kwam naar voren dat tegenwoordig het tegenovergestelde van de Renaissance is ingezet, sedert de zeventiger jaren. Taalregels en grammatica moeten inleveren door globalisering en nieuwe media waarin grenzen vervagen. Maar eigenlijk is standaardtaal niet bezig aan zijn natuurlijke neergang, hij wordt vervangen door verschillende nieuwe talen. Talen die nuttig zijn voor het medium waarin ze gebruikt worden, zoals de sms-taal of bijvoorbeeld taal in zoekmachines, waarin spelling minder belangrijk is geworden door aanvullen van eventuele foutieve spelling. Talen zijn zich ook per doelgroep aan het ontwikkelen wat tot enige complicaties kan leiden.
Taal is echter een essentieel onderdeel van ons leven geworden, en zal hierdoor nooit verdwijnen maar altijd evolueren en zich aanpassen aan de tijdsgeest. Net zoals het in de Renaissance voor de taalrevolutie heeft gezorgd.
